PROBOSZCZ PARAFII W IWONICZU (1913-1942)
Dzielny i ofiarny duszpasterz, zatroskany o bliźnich, pracowity, gospodarny, zaradny.
Urodził się 17.10.1879 r. w Bystrej w pow. gorlickim. Uczył się w miejscowej szkole powszechnej, maturę zdał w Gimnazjum w Jaśle, w 1902 r., po czym wstąpił do Seminarium Duchownego w Przemyślu, gdzie w 1906 r. przyjął święcenia kapłańskie. Jego pierwszą parafią była Harta koło Dynowa.
Wikariuszem w Iwoniczu został w 1910 r., był pomocnikiem ks. Podgórskiego w tworzeniu jego ostatnich inwestycji: budowie zakładu dla nieuleczalnie chorych kobiet i organistówki. Od 1913 r. pełnił funkcję proboszcza w Iwoniczu. Kontynuował dzieło rozbudowy parafii, jak to przyrzekł umierającemu księdzu Podgórskiemu, obiecał też spłacić ciążące na parafii długi związane z budową zakładów dla chorych. Było to trudne do zrealizowania, ze względu na wysokość zadłużenia, ale dzięki szczęśliwemu przypadkowi (ks. Rafa wygrał los loterii państwowej na dużą sumę) udało się dotrzymać danego słowa i spłacić wszystkie długi oraz uregulować gospodarcze sprawy bieżące parafii. Wyglądało to na znak Opatrzności. Jako człowiek niezwykle odpowiedzialny, dojrzały i poważny kapłan, otrzymał wysokie tytularne wyróżnienia kościelne.
W czasie I wojny światowej doświadczył zniszczenia przez Moskali zakładu dla kobiet, a 27 września 1914 r., wraz z parafianami ratował kościół przed pożarem wznieconym przez Austriaków. Z kolei 8 maja 1915 r., podczas ostrzału artylerii, rosyjski pocisk przebił dwie ściany kościoła, przeleciał przez kaplicę Matki Bożej Bolesnej, po czym znalazł się na samym środku świątyni, nie eksplodując. Został rozbrojony i wprawiony w ścianę w miejscu jej przebicia, pozostał tam do dziś na pamiątkę niecodziennego wydarzenia. Rok później, 16 czerwca 1917 r. Austriacy zabrali dzwon, który sprawił ks. Podgórski oraz cynowe piszczałki z organów.
W 1923 r. ks. Rafa sprowadził do Iwonicza zakonników bonifratrów, którym przekazał szpital dla nieuleczalnie chorych mężczyzn.
W 1927 r. został przeprowadzony poważny remont kościoła; dach pokryto nową blachą, budynek oszalowano, wzmocniono nową podwaliną, zostały zamontowane dwa witraże: św. Izydora rolnika i św. Kazimierza królewicza. W tym samym roku powstało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży oraz Akcja Katolicka.
W 1933 r. ks. Józef Rafa został mianowany dziekanem rymanowskim i urząd ten pełnił do końca życia.
Z zaradnością prowadził gospodarstwo plebańskie na 46 morgach pola, znał się doskonale na sadownictwie, służył w tym względzie radą swoim parafianom, zwłaszcza w 1929 r., gdy dotkliwe mrozy (do –40 oC) zniszczyły sady i w 1936 r., kiedy to huragan zniszczył i powyrywał wiele drzew. W 1937 r. ks. Józef Rafa przystąpił do budowy nowej plebanii. Cegłę pozyskano ze zniszczonego przez Moskali szpitala dla kobiet. Zdewastowany zakład został sprzedany komitetowi budowy szkoły na Ispaku, ale nadmiar cegły odstąpiono na budowę plebanii. By ukończyć i wyposażyć plebanię, ks. Rafa sprzedał 5 morgów pola plebańskiego, urządzał loterie, festyny, przedstawienia, zabawy. W tym samym roku otworzył i poświęcił dwie kaplice w Zdroju: w Excelsiorze i w Sanato. Do nowej plebanii ks. Rafa wprowadził się 1 września 1939 r. W czasie działań wojennych znajdowali tu schronienie ludzie wysiedleni przez Niemców.
W czasie okupacji ks. Rafa dobrowolnie zgłosił się do Niemców na stałego zakładnika, aby chronić swoich parafian. Bardzo dotkliwie przeżył całkowity pożar szpitala bonifratrów w 1940 r.; spaliło się wszystko, wielu chorych straciło w tym pożarze życie. Zabiegał, by pozostałym przy życiu chorym zapewnić dach nad głową, umieszczając ich w szkole u sióstr felicjanek i we dworze. Przy aprobacie ks. Rafy ówczesny wikariusz ks. Erazm Skórnicki prowadził tajne nauczanie. W 1941 r. bolesnym przeżyciem było zagrabienie przez Niemców starego dzwonu z 1573 r.
W 1941 r. ks. Rafa przyjął na plebanię zbiegłego jeńca sowieckiego, od którego zaraził się tyfusem i zmarł 4 stycznia 1942 r.
Ks. Proboszcz kanonik Józef Rafa, dziekan Rymanowski, odznaczył się dojrzałością, powagą i odpowiedzialnością życia kapłańskiego. Władza kościelna widząc te przymioty, już w siódmym roku kapłaństwa powierzyła mu probostwo w Iwoniczu. Po trzech latach duszpasterzowania w 1916 r. otrzymał tytularne odznaczenie EC- expositorium canonicale, po następnych dziesięciu latach RM – rokietę i mantolet. W 1933 r. został mianowany dziekanem rymanowskim i urząd ten pełnił do śmierci. W czasie jego pasterzowania na iwonickiej ziemi zaczęły kiełkować i dojrzewać powołania kapłańskie i zakonne.
Ksiądz Jan Rąb pisał o nim: „Po 33 latach pracy kapłańskiej w Iwoniczu, ten dzielny i ofiarny duszpasterz, poległ w 62 roku życia, jako ofiara czynnej miłości bliźniego, jak miłosierny samarytanin, czule opiekujący się obcym, ale cierpiącym człowiekiem”.
Źródła:
Głowacki Z., Ksiądz Józef Rafa-proboszcz Iwonicza czasu wojen światowych (1879-1942), w: Iwonicz Zdrój-Rocznik 2001, t. 4, s. 83-90.
Głowacki Z., Ksiądz Józef Rafa, w: Iwonicz – nasze korzenie, Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu, Krosno2002
Kwilecki A., Załuscy w Iwoniczu 1799-1944, Kórnik 1993.
Karnasiewicz Weronika, Pojnar Agata – konkursowe prace uczennic Gimnazjum Publicznego w Iwoniczu na Konkurs Iwonickiego Stowarzyszenia „Ocalić od zapomnienia”.
Plezia Paulina, Sobiecka Anita – konkursowa praca uczennic Zespołu Szkół w Iwoniczu na Konkurs Iwonickiego Stowarzyszenia „Ocalić od zapomnienia”.
