ARTYSTA RZEŹBIARZ, MEDALIER, ŻOŁNIERZ
Marian Sługocki urodził się 10 lipca 1883 r. w Krakowie. Był synem Józefa, urzędnika zarządu miejskiego w Krakowie i Anny z Razowskich (wg innego źródła Jan i Anna Rawska). W młodości uczęszczał do Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, a w 1903, dzięki poparciu finansowemu prezydenta Krakowa Juliusza Lea, wyjechał na studia artystyczne do Genewy, do École des Arts Industriels. Według przekazów rodzinnych, pracował przez krótki okres w Muzeum Polskim w Raperswilu, a także uczył się rzeźby w kamieniu w Monachium. Następnie otrzymał prywatne stypendium od Ignacego Jana Paderewskiego na wyjazd do Paryża, gdzie studiował w École des Beaux Arts, w pracowni rzeźbiarza J. A. Mercié.
Wychodzący w Warszawie tygodnik kulturalny „Świat” tak pisał o nim w numerze 49 z dnia 4 grudnia 1909 roku: Jako uczeń prof. Merciera ukończył Sługocki zaszczytnie Akademię i wystąpiwszy z pierwszymi swemi pracami na obcych wystawach, zdobył od razu najpochlebniejsze uznanie krytyki, w ślad za czem poszło i powodzenie materialne. Rzeźbę »Nihilista« nabyło muzeum narodowe szwajcarskie w Genewie. »Bratobójstwo« wystawione na wszechświatowej wystawie w Genewie, zakupiło Muzeum w Rapperswylu. Na zamówienie senatu uniwersytetu genewskiego wykonał Sługocki w płaskorzeźbie portret znakomitego naszego rodaka – uczonego dziekana Laskowskiego, dla pomieszczenia w auli uniwersyteckiej. W Paryżu i we Szwajcaryi rzeźby młodego artysty spotkały się z zaszczytną oceną i znajdowały chętnych nabywców. Po powodzeniach tych, wezwany przez zarząd Kursów im. Baranieckiego, powrócił Sługocki do kraju pracować nadal wśród swoich i dla swoich” (zachowana pisownia oryginału).
W czasie studiów za granicą wykonał m.in. Bratobójstwo (zakupione do Muzeum Polskiego w Raperswilu) oraz Portret Paderewskiego (płaskorzeźba, była w zbiorach Paderewskiego w Morges) oraz rzeźbę Nihilista z 1905 roku.
W 1909 r. artysta wrócił do Krakowa, gdzie rozpoczął pracę wykładowcy, konserwatora i restauratora zabytków. Prowadził pracownię rzeźby, wystawił cyzelowaną w srebrze pracę ,,Powrót do zagrody” w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Wykonywał prace restauracyjne i konserwatorskie dla kościołów w okolicach Częstochowy. Wystawiał swoje prace w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Najczęściej były to prace portretowe w gipsie, brązie i marmurze. Od 1915 roku przeniósł się do Warszawy, a w 1920 r. wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego, jako żołnierz 5. Armii dowodzonej przez gen. Władysława Sikorskiego. Za udział w bitwie pod wsią Wola Adamowa nad Wkrą, został odznaczony osobiście przez marszałka Józefa Piłsudskiego Orderem Virtuti Militari 5 klasy, otrzymał też Medal Niepodległości. Po demobilizacji pracował jako nauczyciel gimnazjalny rysunków w Warszawie. Brał udział w wystawach w Warszawie. Wykonywał głównie rzeźbę portretową ale także medaliony portretowe w gipsie i brązie, medale. Aby wyżywić rodzinę imał się różnej działalności, często bez powodzenia. W 1917 roku ożenił się z Heleną Hodder, śpiewaczką operową występującą pod nazwiskiem Korwin-Sługocka, z którą miał dwóch synów: Ryszarda i Wojciecha.
Wojna zastała państwa Sługockich w Warszawie. Po nasileniu się działań wojennych w 1942 roku, matka wraz z synami, po uzyskaniu pozwolenia, wyjechała do Iwonicza, gdzie przebywał brat męża, Franciszek, a ojciec został w Warszawie aby zarabiać na życie rodziny. Na wybór miejsca miało wpływ to, że współwłaścicielem Iwonicza był poznany w Warszawie Michał Załuski, syn Józefa i Izabelli z Tyszkiewiczów. W Iwoniczu było spokojniej i bezpieczniej niż w Warszawie, ale warunki życiowe były trudne, brakowało podstawowych artykułów żywnościowych. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. przyjechał do Iwonicza z Warszawy Marian Sługocki, chorujący na płuca i bardzo osłabiony. O życiu rodziny w Iwoniczu, w czasach wojennych pisze jego syn, Ryszard Sługocki, we wspomnieniach o ojcu, zamieszczonych w „Gazecie Wyborczej”: Po demobilizacji zamieszkał na stałe w Warszawie. Nadal rzeźbił i uczył adeptów rzeźbiarstwa. Wystawiał corocznie swoje prace w warszawskiej „Zachęcie”. Zarabiał na utrzymanie rodziny: żony i dwóch synów. We wrześniu 1939 roku zgłosił się do wojska, ale ze względu na wiek i stan zdrowia nie został przyjęty. Podczas okupacji niemieckiej, mimo trawiącej go choroby, działał w konspiracji. Zmarł na gruźlicę w Iwoniczu Zdroju, na Podkarpaciu, gdzie od 1942 r. przebywała jego żona i synowie. Śmierć dopadła go 25 października 1944 r., w kilka tygodni po wejściu wojsk sowieckich. Był to okres chaosu i niepewności jutra. Pochowaliśmy Ojca sami, w trumnie zbitej z dębowych desek, przy kaplicy w Iwoniczu Zdroju, wśród zabitych w czasie przejścia frontu i wcześniejszych walk partyzanckiego oddziału Armii Krajowej. Był to okres istnienia tzw. Rzeczypospolitej Iwonickiej – skrawka Polski wyzwolonego spod okupacji niemieckiej, gdzie od lipca do końca września 1944 r. działały władze reprezentujące rząd RP w Londynie. Do czasu ekshumacji i przeniesienia jego trumny na cmentarz w Iwoniczu w 1950 roku, nie odwiedzałem grobu Ojca z obawy przed rozpoznaniem i represjami za przynależność do oddziału partyzanckiego AK. Teraz jeżdżę tam corocznie w Święto Zmarłych. Od pewnego czasu także z bratem Wojciechem, którego los w 1947 r., w wieku zaledwie 14 lat, rzucił za granicę. Odnaleźliśmy się dopiero w 1988 roku, po niemal pół wieku, już po śmierci naszej Matki zmarłej w 1979 roku. Nie będziemy przenosić Jego grobu, bo Ojciec przed śmiercią wyraził takie życzenie. Był związany z Iwoniczem, często tam przebywał zapraszany przez przyjaciela z okresu studiów za granicą, właściciela uzdrowiska, hrabiego Michała Załuskiego. Z bogatego dorobku artystycznego Ojca nie pozostało prawie nic. Wszystkie jego prace rzeźbiarskie zostały zniszczone podczas wojny. Do niedawna mieliśmy tylko wykonaną przez Ojca płaskorzeźbę odlaną w brązie w 1914 roku.[…] W tym roku odnaleźliśmy drugą rzeźbę, wykonaną przez Ojca w 1922 roku. Jest to portret żony dr. Józefa Aleksiewicza, majora WP, szefa służby sanitarnej oddziału AK w Iwoniczu Zdroju i członka władz Rzeczpospolitej Iwonickiej w 1944 roku.
Prace Mariana Sługockiego możemy znaleźć w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie lub zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Źródła:
Kwilecki Andrzej – Silva rerum. Ludzie, instytucje, wydarzenia. zapiski i wspomnienia. Poznań 2007.
Sługocki Ryszard – Wspomnienie [w:] Gazeta Wyborcza Stołeczna z dnia 2 listopada 2004 r.
Tygodnik kulturalny „Świat”, numer 4, z dnia 4 grudnia 1909 roku.
Niemiec Magdalena – konkursowa praca uczennicy Zespołu Szkół w Iwoniczu na Konkurs Iwonickiego Stowarzyszenia „Ocalić od zapomnienia”.
http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/marian-slugocki
